Điều trị mụn với quang động lực – PDT dựa trên bằng chứng y học

Phương pháp quang động lực (PDT) sử dụng ánh sáng để kích hoạt một số thành phần hoạt tính mang đến hiệu quả điều trị. Ứng dụng đối với nhiều loại mụn trứng cá trung bình – nặng, hoặc có thể dùng trường hợp đặc biệt như kém đáp ứng với isotretinoin, phụ nữ mang thai. Phương pháp này còn có nhiều tiện ích như không cần thời gian nghỉ dưỡng, không gây đau và ít tác dụng phụ. Chủ đề này chúng ta cùng tìm hiểu sâu hơn về nó nhé các bạn.

Liệu pháp quang động lực là gì?

Liệu pháp quang động lực (PDT) là dùng ánh sáng để kích hoạt một số loại thuốc nhạy cảm với ánh sáng để mang lại tác động trị liệu có chọn lọc. Từ những nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng đầu tiên vào những năm 1980s, nó đã liên tục được cải tiến, ứng dụng trong nhiều chuyên ngành trong y học từ da liễu cho đến ung thư.

Có những tạp chí và nhiều cuốn sách của thế giới chỉ dành riêng để nói về PDT, nổi bật nhất có tạp chí “Photodiagnosis and Photodynamic Therapy”. Hay nếu bạn gõ từ khóa PDT trên các trang thư viện y học lớn của thế giới như Medline, Pubmed và EMBASE thì có không biết bao nhiêu kết quả được trả về nữa. (Nếu bạn hào hứng muốn tìm hiểu sâu về PDT và muốn có một vài cuốn sách chuyên biệt về nó miễn phí thì đừng ngại liên hệ với tôi nhé!!).

Vai trò và tác động của PDT

Trong da liễu – thẩm mỹ, đây là một phương pháp điều trị mụn hiện đại không gây đau đớn, không làm tổn thương bề mặt da, mang lại nhiều kết quả và có ít tác dụng phụ.

• Nguồn ánh sáng được sử dụng trong PDT bao gồm laser và các thiết bị ánh sáng như LED, IPL… FDA Hoa Kỳ đã chấp thuận liệu pháp ánh sáng xanh cường độ cao, phổ hẹp trong điều trị mụn viêm. Cơ chế điều trị là ánh sáng giết chết vi khuẩn P.acnes. Vi khuẩn này cư trú trong các tuyến bã nhờn, tiết ra chất porphyrin (là một sản phẩm phụ trong quá trình trao đổi chất của P.acnes). Ánh sáng tác động vào porphyrin tạo ra các gốc oxy nguyên tử và nhờ đó giết chết vi khuẩn.

• Các chất gây nhạy cảm ánh sáng thường được sử dụng gồm có ALA (aminolevulinic) và MAL (methyl aminolevulinate). Ngoài ra có một số chất mới được tìm thấy và đang được nghiên cứu ứng dụng như xanh indocyanine (ICG) và indole-3-acetic acid (IAA). Khi bôi các sản phẩm này lên da và đợi khoảng 15-60 phút, các chất này thấm vào và tích tụ trong tế bào đích tuyến bã nhờn. Sau đó, khi được sử dụng ánh sáng với bước sóng thích hợp chiếu vào da (thường là ánh sáng xanh và/hoặc đỏ) sẽ làm kích hoạt các phân tử này. Sau khoảng thời gian từ 8-10 phút, phản ứng hóa học này được kích hoạt mạnh mẽ tạo ra các gốc oxy phản ứng tiêu diệt vi khuẩn và tác động trên tuyến bã nhờn.

Hiệu quả của phương pháp PDT

Hiệu quả điều trị phụ thuộc vào nồng độ thuốc, thời gian ủ thuốc, loại ánh sáng và cường độ chiếu, thời gian chiếu. Gần đây, một số chuyên gia đã sử dụng PDT kết hợp với vi mài mòn hoặc peel da để tăng hiệu quả điều trị.

Điều trị PDT sau khi da đã được kích thích bong các tế bào bề mặt sẽ giúp các chất hoạt tính thấm tốt hơn vào da và mang lại hiệu quả tốt hơn.

Ứng dụng PDT trị mụn

Đây là lựa chọn phù hợp dành cho những trường hợp như:

• Mụn trứng cá mức độ trung bình đến nặng
• Các thể mụn trứng cá kháng trị với isotretinoin uống hoặc bệnh nhân không dung nạp các tác dụng phụ khi điều trị với isotretinoin uống
• Mụn trứng cá ở trẻ dưới 16 tuổi hoặc bệnh nhân đang mong muốn có thai
• Có thể áp dụng như là đơn trị liệu trong một số trường hợp đặc biệt

Liệu trình trị mụn với PDT

Trong điều trị mụn, thời gian đầu có thể điều trị 2-4 tuần/lần cho đến khi mụn ổn. Hiệu quả có thể thấy được sau một lần thực hiện, tuy nhiên để thấy rõ rệt thì cần thực hiện một số liệu trình. Những tác dụng phụ của liệu pháp quang động lực đa số là thoáng qua và chấp nhận được.

Sau khi thực hiện, da có thể có hiện tượng châm chích thoáng qua, ửng đỏ và bong da nhẹ. Để hạn chế tác động này quá mức, bạn có thể sẽ được bác sĩ hướng dẫn ngưng các thuốc bôi có tác động bong da như retinoid trước khoảng 2 ngày và tiếp tục sử dụng lại khi da đã cơ bản hồi phục lại.

Trong khoảng hai ngày sau điều trị liệu pháp quang động lực, nên giữ không cho tiếp xúc với ánh nắng trực tiếp và sử dụng kem chống nắng để bảo vệ da vì thuốc sẽ làm gia tăng nhạy cảm ánh sáng, dễ gây bong tróc da hoặc bỏng nắng.

Lời nói cuối

Tuy nhiên, để phương pháp này thực sự phát huy hiệu quả tối đa nhất thì cần được đánh giá kĩ, lựa chọn phương án tiếp cận, vận dụng một cách bài bản, tối ưu các thông số điều trị riêng biệt đối với tình trạng của bạn. Nếu bạn đang có mối quan tâm hay băn khoăn liệu nó có dành cho mình không thì chắc chắn rồi, tôi sẽ cùng bạn nói chuyện về chủ đề này nhé! <3

BS Trần Ngọc Nhân