Viêm da tiếp xúc là một phản ứng da viêm gây ra bởi việc tiếp xúc trực tiếp với các tác nhân có khả năng gây độc tính từ môi trường. Cơ chế bệnh sinh có thể liên quan đến tình trạng quá mẫn miễn dịch (dị ứng) hoặc không (viêm da tiếp xúc kích ứng), hoặc có thể phối hợp cả hai.
Dị ứng tiếp xúc là một tình trạng miễn dịch bị thay đổi gây ra do một số chất gây nhạy cảm đặc biệt hoặc là những dị nguyên tiếp xúc. Quá trình này gồm có pha nhạy cảm với biểu hiện lâm sàng không rõ ràng, dẫn đến kích hoạt có dòng tế bào T đặc hiệu dị nguyên. Vào thời điểm này, những người đó có nhạy cảm về mặt miễn dịch. Tùy theo việc tiếp xúc lặp lại với chính dị nguyên đó hoặc có những phản ứng chéo với dị nguyên tương đồng. Pha kích phát xảy ra do quá trình hoạt hóa tế bào T đặc hiệu gây ra bệnh cảnh lâm sàng. Những chất thường gây dị ứng tiếp xúc thường là các hóa chất có trọng lượng phân tử <500 Da, nhưng vẫn có những trường hợp ngoại lệ dao động từ 500-1000 Da. Những chất đó nhìn chung bản thân nó không có tính kháng nguyên mà chỉ được hình thành sau khi được gắn với các protein (còn được gọi là hapten). Trong hướng dẫn này, thuật ngữ dị ứng sẽ được sử dụng bao gồm cả các hapten như vậy.
Ở những người mà dị ứng tiếp xúc sẽ xuất hiện đáp ứng miễn dịch thứ phát nếu như da lại tiếp xúc lại với chất đó hoặc những chất tương đồng (phản ứng chéo). Quá trình này được gọi là kích phát (elicitation) và sẽ biểu hiện nên bệnh cảnh của viêm da tiếp xúc dị ứng (quá mẫn tuýp IV). Hình thái điển hình của viêm da tiếp xúc dị ứng cũng còn được gọi với tên gọi khác là chàm tiếp xúc dị ứng. Ở giai đoạn sau, nếu như vẫn còn tiếp tục tiếp xúc với dị nguyên thì viêm da có thể sẽ tiến triển mạn tính và biểu hiện với bệnh cảnh các mảng lichen hóa, bong vảy hoặc nứt nẻ.
Một dạng đặc biệt của viêm da tiếp xúc dị ứng với protein biểu hiện với cả sẩn phù mày đay lẫn các tổn thương dạng chàm, trong đó các phân tử trọng lượng cao như các peptides gây đáp ứng quá mẫn thông qua IgE (quá mẫn tuýp I).
Phản ứng nhạy cảm chéo xảy ra khi một người nào đó nhạy cảm với một dị ứng nguyên đặc biệt và đồng thời cũng có phản ứng tương tự một số chất khác có cấu trúc tương tự mà bệnh nhân đã nhạy cảm trước đó. Các dị nguyên này thường bao gồm các chất có cấu trúc hóa học tương tự, đôi khi là một dạng chuyển hóa hoặc đã bị oxy hóa của chúng trên da.
BS Trần Ngọc Nhân
[…] Viêm da tiếp xúc dị ứng là gì? […]